Geçtiğimiz yıl yitirdiğimiz, yazın hayatına ömrünün sonuna dek emek veren Füruzan’ın ‘Gece Yarısı Mavisi’ kitabını gören sevenleri bir anda heyecanlandı. Zira birçoğumuz onu ilk kitabı ‘Parasız Yatılı’daki öyküleriyle biliyordu ki, bu kitabıyla Sait Faik Hikaye Armağanı’nı da kazanan ilk kadın yazar olmuştu. Oysa, bir öykücü ya da yazının herhangi türüne emek veren birinin ilk işi, sadece basılmış eserlerinden mi ibarettir? Söz konusu basılı iş milad gibi sayılabilir mi? İlla ödül mü kazanmalıdır? Tabii ki hayır.
Yapı Kredi Yayınları’ndan çıkan ‘Gece Yarısı Mavisi’ isimli bu kitap, ünlü öykücünün 1956-1962 yılları arasında dönemin ‘Seçilmiş Hikayeler’, ‘Yenilik’, ‘Türk Dili’, ‘Pazar Postası’, ‘Yeditepe’ ve ‘Dost’ gibi belli başlı edebiyat dergilerinde yer almış 16 öyküsünden oluşuyor. Bu çalışmayı yayına hazırlayanlar ise Olcay Akyıldız ve Bilge Ulusman… Kitabın kapağında değil ama içinde ve arka kapakta yazan isimleri önemli çünkü ‘Gece Yarısı Mavisi’ sadece bir kitap değil, aynı zamanda bir yanıyla da araştırma kitabı. Zira büyük bir emekle hazırlanmış, bugün internet ortamında bulunmayan dergiler ve öyküler, bizzat araştırmalarla elde edilmiş.
BİR AYRINTIYLA BAŞLAYAN ARAŞTIRMA
Kitabı ortaklaşa hazırlayan Olcay Akyıldız ve Bilge Ulusman’ın birlikte yazdıkları giriş yazısı da benim yukarıda anlattıklarımı destekliyor. “Füruzan’ın ‘Parasız Yatılı’ öncesinde yazdığı bu öykülerin izini sürmeye giriştiğimizde, bu kitapla bir araya gelen 16 öykünün eksiksiz bir dökümü ne yazık ki bugüne dek yapılmamıştı. Araştırmalarımızın yol haritasını belirleyen, Füruzan’ın Dost dergisine gönderdiği kısa bir özgeçmiş oldu. Ocak 1962 tarihli ‘Geçmişlerden Biri’ öyküsüne, Füruzan’ın bir fotoğrafı ve ilk öykülerini gönderdiği dergilerin adları da eşlik ediyordu. Böylece Füruzan bizi bu dergilerin arşivlerini taramaya yönlendirdi. Hak ettiği karşılığı bulamamış bu literatürle ilgilenmeye başladığımızda Füruzan henüz hayattaydı. Başlarken amacımız okuyucu heyecanı ve araştırmacı merakıyla metinlere ulaşabilmekti. Fakat anlatısal oyunlarıyla, dil ve içerik denemeleriyle çeşitlenen bu öykülere erişip okudukça hem Füruzan külliyatının hem de Türkçe edebiyatta öykünün serüveni içerisinde, bu metinlerin edebiyat kamusuyla paylaşılmasının elzem olduğuna kanaat getirdik ve bir kitap projesine evrildik.”
ÖYKÜLERİN ÖYKÜSÜ DE İLGİNÇ
Yalnız ortada bir sorun vardır ki, Füruzan bu öykülerini sahiplenmediğini pek çok farklı mecrada ve farklı şekillerde dile getirdiği için yayıncının da, araştırmacının da işi zormuş. Ancak bir yandan da bu öykülerin daha önce zamanın önemli dergilerinde yayınlanması nedeniyle etik bir sorunun olmaması bir açıdan işlerini kolaylaştırmış. Yine de gerekli yerlerden izinler alınmış. Tam da kitap baskıya gideceği zaman zarfında Füruzan’ın hiçbir yerde yayınlanmamış iki öyküsü daha ortaya çıkmış; Bahriyeli Recep ve Tunuslu ki, bu öyküler de kitaba yetişmiş.
Öykülerde dönemin dilinin aynen korunduğu, Füruzan’ın tüm metinlerinde yer alan geniş karatlı boşluklar, satırbaşları, üç noktalı soru işaretleri ve üç noktalı ünlemleri metne sağladığı tüm anlam katmanlarıyla metne uyarlanmış. Hatta yayınlandıkları dergilerin mizanpajlarında bu öykülere eşlik eden Turhan Selçuk çizimleri de metne dahil edilmiş.
YAZDIKLARINDA HAKİKAT VAR
Füruzan, yazın hayatında kötü yola düşmüş kadın ve kızların, çöken burjuva ailelerinin, yoksulluk ve yalnızlıkla boğuşan kadın ve çocukların, yeni ortamlarda bunalan ve yurt özlemi çeken göçmenlerin dramlarını kağıda geçirdi. Onun öykülerinde kadının yeri, kadının hayatı öncelikliydi, aynı hayatı gibi… Feminist duruşu gerek yazınında gerekse özel hayatında öne çıktı. Bizlerin bildiği ‘Parasız Yatılı’ kitabının ismini değiştirmesini istediklerinde de duruşu aynıydı, adı değişirse kitabı bastırmayacağını söylüyordu. İki evliliğinde de soyadıyla öne çıkmadı. Kariyeri boyunca hiç soyadı kullanmamasını bir röportajında şöyle açıklamıştı “Ben o yıllar çok ünlü bir soyadı taşıyordum. Çok ünlü, çok saygıdeğer iki adamın kendi akıllarıyla, emekleriyle ve yetenekleriyle ünlendirdiği saygıdeğer bir soyadıydı. Ben, o ünlenmiş soyadının bana sağlama ihtimali olan kolaylıklarına hiç yanaşmak istemedim. Ben, yazarlığımın sınanmasını öyle bir şekilde tek başıma yapıp bu büyük addan yararlanmamalıydım.”
İNCE DÜŞÜNÜLMÜŞ CÜMLELER
Gelelim ‘Gece Yarısı Mavisi’ne… Füruzan’ın ‘gençlik hevesi’ diyerek bu kitaptaki öyküleri sahiplenmediği biliniyor ancak öyküler yazım diliyle, konularıyla hiç de kötü ya da anlaşılmaz değil. Hayata başka bir yerden bakışın, inceliğin ve kimi zaman içinden çıkılamayan şeylerin özeti gibi… Dikkatle yoğrulmuş, ince düşünülmüş cümleler var öykülerde. Misal; son anda kitaba dahil olan ‘Bahriyeli Recep’ öyküsünde anne ve babasıyla yaşayan ve bu hayatından sıkılan, evlenmek ve yeni bir hayat kurmak isteyen bir kadının gece çıkagelen Bahriyeli’yle ilişkisini okuyoruz. Gerçekle düşün birbirine geçtiği öyküler de var. Kitabın son bölümünde ise Olcay Akyıldız ve Bilge Ulusman’ın Füruzan’ın edebiyattaki yeri, yaptıkları araştırmalar ve dönemi anlamlandıran yazıları yer alıyor. ‘Gece Yarısı Mavisi’, Füruzan’a ve onun yazdığı öykülere bir saygı duruşu gibi… Araştırmacıların kişisel merakıyla başlayan bu iş, okumaya değer!